“IUPAC là gì?” Đây là câu hỏi thường xuất hiện khi nói về Danh pháp IUPAC. IUPAC, viết tắt của “International Union of Pure and Applied Chemistry,” là tổ chức quốc tế chịu trách nhiệm thiết lập các quy tắc đặt tên và phân loại hóa học. Danh pháp IUPAC có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo tính nhất quán và rõ ràng trong giao tiếp khoa học, giúp định danh chính xác các hợp chất hóa học trên toàn thế giới.
IUPAC là gì
IUPAC là viết tắt của “International Union of Pure and Applied Chemistry” (Hiệp hội Hóa học Thế giới thuần túy và ứng dụng). IUPAC là tổ chức quốc tế chuyên về quy định và tiêu chuẩn hóa trong lĩnh vực hóa học. Nhiệm vụ chính của IUPAC là thúc đẩy và tăng cường sự phát triển của hóa học, đồng thời xác định và đưa ra các tiêu chuẩn quốc tế cho tên gọi, ký hiệu và quy tắc trong hóa học.
IUPAC thành lập các ủy ban và nhóm công tác để đề xuất và xác định các quy tắc, nguyên tắc và tiêu chuẩn trong nhiều lĩnh vực của hóa học. Các công việc của IUPAC bao gồm việc đặt tên cho các hợp chất hóa học, phát triển quy tắc định danh các nguyên tố hóa học, xác định quy tắc trong việc đặt tên phản ứng hóa học, định nghĩa các đơn vị đo lường chuẩn và quy tắc trong việc ghi chú các phản ứng và quy trình hóa học.
IUPAC cũng chịu trách nhiệm tổ chức Hội nghị Hóa học Thế giới (World Chemistry Congress) hàng năm và cung cấp một nền tảng cho các nhà hóa học trên toàn thế giới để giao lưu, chia sẻ kiến thức và thảo luận về các vấn đề hóa học quan trọng.
Lịch sử và quá trình hoạt động của IUPAC
IUPAC (Hiệp hội Hóa học Thế giới thuần túy và ứng dụng) là tổ chức quốc tế có trách nhiệm đề xuất và duy trì các quy tắc danh pháp (nomenclature) chính thức cho các hợp chất hóa học.
Theo Wikipedia, lịch sử của IUPAC bắt đầu từ thời kỳ cuối thế kỷ 18, khi các nhà khoa học như Antoine Lavoisier phân biệt được sự khác biệt giữa các nguyên tố hóa học và các hợp chất hóa học. Trong giai đoạn này, nhà hóa học Pháp Louis-Bernard Guyton-Morveau đã công bố các đề xuất đầu tiên về danh pháp hóa học vào năm 1782, với hy vọng rằng việc đặt tên hợp chất sẽ giúp “tăng cường sự hiểu biết và giảm bớt việc ghi nhớ”.
Các đề xuất này đã được cải tiến và phát triển thông qua sự hợp tác của Guyton-Morveau với Berthollet, de Fourcroy và Lavoisier. Sau đó, hệ thống danh pháp này đã được chấp nhận và phổ biến bởi nhà hóa học Jöns Jacob Berzelius và đã được thích nghi cho sử dụng trong ngôn ngữ Đức.
Tuy nhiên, với sự phát triển của hóa học hữu cơ và hiểu biết sâu hơn về cấu trúc các hợp chất hữu cơ trong thế kỷ 19, có nhu cầu đặt tên các hợp chất phức tạp hơn và đồng nhất hơn. Do đó, sau Hội nghị quốc tế tại Geneva vào năm 1892, các đề xuất về việc chuẩn hóa danh pháp đã được chấp thuận.
Sau Thế chiến I, vào năm 1919, IUPAC được thành lập và được ủy thác nhiệm vụ xác định và duy trì các quy tắc danh pháp cho hóa học. IUPAC đã thành lập các ủy ban danh pháp cho hóa học hữu cơ, hóa học vô cơ và sinh hóa từ năm 1921 và tiếp tục hoạt động cho đến ngày nay.
IUPAC thường xuyên cập nhật và phát triển các quy tắc danh pháp mới dựa trên sự xuất hiện của các loại hợp chất mới, sự phát triển của nomenclature tạm thời, và sự thay đổi trong cộng đồng khoa học. Quá trình này đòi hỏi sự hòa nhập các đề xuất đặt tên từ các nhà khoa học và đảm bảo tính nhất quán và không xung đột với các quy tắc hiện có. IUPAC cũng tham gia vào việc đề xuất và phê duyệt các tài liệu hướng dẫn và công bố danh pháp như “Nomenclature of Inorganic Chemistry” (Red Book) cho hợp chất vô cơ và “Nomenclature of Organic Chemistry” (Blue Book) cho hợp chất hữu cơ.
Nhờ các công việc này, IUPAC đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính nhất quán và thống nhất của danh pháp hóa học trên toàn cầu.
Danh pháp hóa học vô cơ và hữu cơ
Danh pháp hóa học vô cơ và hữu cơ được đề xuất và hướng dẫn bởi IUPAC qua các tập sách “Nomenclature of Inorganic Chemistry” (hay còn gọi là “Red Book”) cho hợp chất vô cơ và các phương pháp đặt tên khác cho hợp chất hữu cơ.
Trong danh pháp hóa học vô cơ, IUPAC đưa ra các quy tắc và nguyên tắc đặt tên dựa trên các khía cạnh cụ thể của hợp chất, bao gồm cả việc thay thế các nhóm chức, đặt tên các hợp chất phức tạp và định danh các tên gọi tạm thời.
Trong danh pháp hóa học hữu cơ, IUPAC cung cấp các phương pháp đặt tên như nomenclature substitutive (dựa trên việc thay thế các nhóm chức), nomenclature radico-fonctionnelle (dựa trên các lớp chức năng), nomenclature additive (dựa trên việc thêm nguyên tử), nomenclature soustractive (dựa trên việc loại bỏ nguyên tử) và nomenclature conjonctive (kết hợp các quy tắc đặt tên khác nhau).
Ngoài ra, IUPAC cũng quy định các quy tắc typographiques (quy tắc chữ viết) để đảm bảo sự nhất quán và thống nhất trong việc viết các danh pháp hóa học. Điều này bao gồm việc sử dụng chữ in hoa, chữ nghiêng (italique), dấu cách và dấu chấm câu theo các quy tắc cụ thể, cùng với các quy tắc đặc biệt áp dụng cho việc đặt tên các hợp chất hóa học.
