Ngoài các lý do đã được đề cập như sự lựa chọn của thí sinh vào các bậc học khác như cao đẳng, trung cấp, du học hoặc tham gia thị trường lao động, một lý do khác đã được Báo Thanh Niên phân tích là sự không đủ điều kiện để nộp hồ sơ xét tuyển đại học. Tổng cộng có 360.000 thí sinh không đăng ký xét tuyển đại học do không đủ điều kiện nộp hồ sơ.
Để tham gia xét tuyển đại học, thí sinh phải đáp ứng một số điều kiện theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) của Việt Nam. Sau khi đăng ký xét tuyển đại học đợt 1 năm 2023 kết thúc vào ngày 30.7, hơn 662.000 thí sinh đã nhập nguyện vọng đăng ký xét tuyển. Trong khi đó, tổng số thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT 2023 là 1.024.063 em. Điều này đã gây ra nhiều sự băn khoăn trong xã hội, không hiểu tại sao lại có 360.000 thí sinh không đăng ký xét tuyển đại học.
Theo báo cáo của Bộ GD-ĐT, trên thực tế, cả nước có 1.012.398 thí sinh dự thi kỳ thi tốt nghiệp THPT 2023. Tuy nhiên, số lượng thí sinh dự thi từng môn khác nhau, tuỳ thuộc vào mục đích dự thi của từng thí sinh. Để được hệ thống đưa vào danh sách thí sinh đủ điều kiện tham gia đăng ký xét tuyển đại học, thí sinh phải thuộc một trong 3 trường hợp sau đây: thí sinh thi đủ các môn để xét tốt nghiệp; thí sinh đã tốt nghiệp năm trước đó phải thi đủ 3 môn của một tổ hợp xét tuyển đại học (tựa hợp phải có môn văn hoặc toán); thí sinh đã tốt nghiệp THPT những năm trước đó và không tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay, nhưng vẫn có điểm xét tuyển do sử dụng kết quả thi của các kỳ thi khác như thi năng khiếu, thi đánh giá năng lực, thi tư duy…
Tuy nhiên, không phải tất cả các thí sinh đều đủ điều kiện để nộp hồ sơ xét tuyển đại học. Theo tiến sĩ Phạm Thanh Hà, Trưởng phòng Đào tạo, Trường Đại học Giao thông vận tải, trong số 340.000 thí sinh không đăng ký xét tuyển đại học có một số lượng lớn thí sinh không đạt điểm sàn của các trường. Hiện nay, hầu hết các trường đại học đặt ngưỡng đảm bảo chất lượng (điểm sàn) nhận hồ sơ. Các trường đại học thường sử dụng một số tổ hợp thông tin đạt điểm cao nhất để xét tuyển. Do đó, thí sinh không đạt điểm sàn của các trường sẽ không đủ điều kiện nộp hồ sơ xét tuyển.
Để minh họa cho vấn đề này, tiến sĩ Hà đã tổng hợp dữ liệu điểm thi tốt nghiệp THPT 2023 của các thí sinh theo các tổ hợp A00, A01, D01, D07. Các trường đại học thường sử dụng tổ hợp D01 để xét tuyển vì hầu hết thí sinh muốn xét tốt nghiệp THPT 2023 đều phải thi đủ 3 môn toán, văn, tiếng Anh (trừ một số trường hợp đặc biệt). Theo nguyên tắc xét tuyển chọn tổ hợp thí sinh đạt điểm cao nhất, người ta có thể tính ra con số có bao nhiêu thí sinh không đạt điều kiện nộp hồ sơ xét tuyển dựa vào điểm sàn của các trường.
Dựa vào dữ liệu điểm thi tốt nghiệp THPT 2023 các thí sinh theo các tổ hợp A00, A01, D01, D07 mà tiến sĩ Hà đã tổng hợp, Báo Thanh Niên cũng nhận thấy, ở mốc điểm 15, cả nước có hơn 747.000 em đạt. Cho dù tất cả các trường đại học đặt ngưỡng điểm sàn là 15,5 (với cách tính bình quân mỗi thí sinh được cộng 0,5 điểm ưu tiên), cả nước sẽ có khoảng 250.000 thí sinh không đạt điều kiện để đăng ký xét tuyển đại học. Đây là con số gần với con số thí sinh không đăng ký xét tuyển đại học mà dư luận đặt ra (360.000 thí sinh).
Ngoài ra, danh sách 115 cơ sở đại học đã công bố điểm sàn có các trường đặt điểm sàn dưới mức 16 điểm. Tuy nhiên, hầu hết đây đều là những cơ sở đại học ít cạnh tranh hoặc đặt ngưỡng điểm sàn thấp vì ngành khó tuyển sinh. Trong số các trường có điểm sàn dưới mức 16 điểm, có 5 trường đặt điểm sàn ở mức 14, gồm Trường Đại học Duy Tân, Trường Đại học Kinh tế kỹ thuật Bình Dương, Trường Đại học Kiến trúc – Đại học Đà Nẵng, Trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Huế, Trường Đại học Quảng Nam. Các trường này đều ở khu vực miền Trung. Điều này cũng giải thích tại sao tỷ lệ thí sinh nhập học đại học ở miền Trung cao hơn so với các khu vực khác.
Trên cơ sở những phân tích trên, có thể kết luận rằng một trong những lý do khiến 360.000 thí sinh không đăng ký xét tuyển đại học là do không đạt điều kiện nộp hồ sơ. Điều này có thể do điểm thi của thí sinh không đạt sàn của các trường đại học hoặc các trường đặt ngưỡng điểm sàn cao. Việc các trường đặt ngưỡng điểm sàn cao cũng dẫn đến việc giảm số lượng thí sinh đăng ký nguyện vọng, đặc biệt là ở các trường ít cạnh tranh.
Nhận định của Trường Việt Nam về bài viết:
Theo báo cáo của Bộ GD-ĐT, có 360.000 thí sinh không đăng ký xét tuyển đại học (ĐH) do không đủ điều kiện nộp hồ sơ. Điều này do hầu hết các trường ĐH đặt ngưỡng đảm bảo chất lượng (điểm sàn) nhận hồ sơ. Hiện nay, có 4 tổ hợp phổ biến được các trường ĐH sử dụng để xét tuyển, và để được hệ thống đưa vào danh sách TS đủ điều kiện tham gia xét tuyển ĐH, TS phải thuộc một trong 3 trường hợp sau: thi đủ các môn thi để xét tốt nghiệp; TS đã tốt nghiệp năm trước thì phải thi đủ 3 môn của một tổ hợp xét tuyển ĐH (trong tổ hợp phải có môn văn hoặc toán); TS đã tốt nghiệp THPT những năm trước, và không tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT năm nay, nhưng vẫn có điểm xét tuyển từ các kỳ thi khác. Dựa theo dữ liệu điểm thi tốt nghiệp THPT 2023, có khoảng 330.000 TS không đủ điều kiện nộp hồ sơ xét tuyển vào những trường/ngành yêu cầu điểm sàn từ khoảng 17 điểm. Ngoài ra, điểm sàn của các trường ĐH cũng là một yếu tố quyết định số lượng TS tham gia đăng ký nguyện vọng. Ví dụ, các trường có điểm sàn thấp thường là những trường ít cạnh tranh nên thu hút ít nguyện vọng đăng ký. Điều này lý giải phần nào cho việc tỷ lệ TS học ĐH ở khu vực miền Trung cao hơn so với toàn quốc.
