Việc đối sánh chất lượng giáo dục phổ thông và phân hóa nghề nghiệp đối với cấp THPT là một cách để đánh giá hiệu quả và tiến bộ của hệ thống giáo dục. Tuy nhiên, việc chỉ đối sánh 9 môn thi tốt nghiệp vẫn còn một số hạn chế.
Đầu tiên, việc này chưa phản ánh đầy đủ mục tiêu về phân hóa theo nghề nghiệp đối với cấp THPT. Ví dụ, dù Hà Nội dẫn đầu về mọi mặt giáo dục như tổng điểm 3 môn toán, văn, Anh trong top 10, tỷ lệ điểm giỏi cao và tỷ lệ trúng tuyển ĐH năm 2022 cũng cao (56,81%), nhưng thứ hạng trung bình điểm thi chỉ ở mức 20 đến 25. Thậm chí Đà Nẵng, có tỷ lệ đỗ ĐH năm 2022 là 61,88%, nhưng thứ hạng điểm trung bình ở mức 40 – 43.
Ngược lại, có những địa phương thứ hạng trung bình điểm thi khá cao nhưng tỷ lệ đỗ ĐH lại thấp, như Vĩnh Phúc (điểm trung bình thi 2, tỷ lệ đỗ ĐH 46,6%, xếp thứ 28), Hà Tĩnh và Nghệ An. Điều này là do những địa phương này có nhiều học sinh chọn theo hướng giáo dục nghề nghiệp, lao động trong nước hoặc xuất khẩu.
Thứ hai, đối sánh trung bình điểm thi cũng chưa phản ánh sự phân hóa học sinh trong việc chọn tổ hợp khoa học xã hội hay khoa học tự nhiên. Tổng điểm thi các môn khoa học xã hội thường cao hơn khoa học tự nhiên, vì vậy những trường, địa phương có tỷ lệ học sinh thi tổ hợp khoa học xã hội cao thường có lợi thế về điểm số hơn.
Với những hạn chế này, từ năm 2022, Bộ GD-ĐT đã bổ sung thêm đối sánh tỷ lệ đỗ ĐH-nhập học trong số học sinh tốt nghiệp giữa các địa phương. Đồng thời, một số chuyên gia giáo dục đưa ra đối sánh tổng điểm 3 môn thi bắt buộc toán, văn, ngoại ngữ. Những đối sánh này giúp đánh giá sát hơn về cả 2 mục tiêu: hoàn thiện học vấn phổ thông và phân hóa nghề nghiệp đối với cấp THPT.
Với việc đối sánh này, 63 tỉnh thành cả nước được chia thành 3 nhóm để đánh giá phù hợp hơn về chất lượng giáo dục, bao gồm hoàn thiện học vấn phổ thông và phân hóa nghề nghiệp.
Trong top 10 địa phương có chất lượng phổ thông và phân hóa nghề nghiệp tốt, có Bình Dương, Nam Định, Hải Phòng, TP.HCM, Bắc Ninh, Ninh Bình, Hà Nam, Vĩnh Phúc, Hà Nội và Tiền Giang. Đặc biệt, Hà Nội đứng trong top 10 là đáng được khen ngợi.
Tiếp theo, có 20 địa phương có chất lượng phổ thông và phân hóa nghề nghiệp trung bình. Trong này, Cần Thơ, Đồng Nai, Thanh Hóa, Lào Cai, Hải Dương, Khánh Hòa, Quảng Ninh, Cà Mau, Bà Rịa – Vũng Tàu, Quảng Bình, Đắk Lắk, Quảng Ngãi, Lâm Đồng, Thái Bình, Thừa Thiên Huế, Hậu Giang, Gia Lai, Bình Thuận, An Giang và Bình Phước.
Cuối cùng, có 23 địa phương chất lượng phổ thông và phân hóa nghề nghiệp còn khó khăn. Những địa phương này có cả 3 chỉ số: tổng điểm 3 môn toán, văn, ngoại ngữ, trung bình điểm thi và tỷ lệ trúng tuyển ĐH đều thấp.
Nhằm cải thiện chất lượng giáo dục, trong từng địa phương cần thực hiện đối sánh giữa các trường với nhau dựa trên nhiều chỉ số để các trường học biết được điểm mạnh và điểm yếu của mình, từ đó không ngừng cải tiến và nâng cao chất lượng giáo dục. Đồng thời, các địa phương cần tư vấn, khuyến khích và hướng dẫn học sinh đăng ký xét tuyển ĐH những năm sau phù hợp nhất. Học sinh sau THPT cần lựa chọn con đường đi phù hợp, không chỉ tập trung vào duy nhất việc vào ĐH.
