Một số phụ huynh và học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) theo đào tạo nghề đang đối mặt với vấn đề cấp bù học phí (HP) trễ tiến độ, khiến họ phải mất thời gian, công sức trong việc đợi nhận lại những khoản tiền hàng tỉ đồng đã được quy định trong Nghị định 81. Tình trạng này đặt ra nhiều khó khăn cho phụ huynh, học sinh, và cả trường nghề khi họ đang phải vận hành mà không đủ nguồn kinh phí.
Nhiều học sinh nghề chưa nhận được tiền học phí
Theo quy định của Chính phủ trong Nghị định 81/2021/NĐ-CP, các học sinh (HS) đã tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) và đi theo con đường học nghề sẽ được miễn hoặc giảm 100% học phí (HP) trong suốt quá trình học trung cấp, cao đẳng. Đây là chính sách nhằm khích lệ HS đi học nghề, đáp ứng nhu cầu lao động có tay nghề cao của xã hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc giải ngân kinh phí cấp bù HP cho HS này gặp nhiều rắc rối, kéo dài, khiến phụ huynh và các trường nghề phải gặp nhiều phiền toái.
Chị Lê Thị Bảo Trân (H.Hóc Môn, TP.HCM) có con gái đã ra trường ngành chăm sóc sắc đẹp Trường Cao đẳng Viễn Đông từ tháng 6.2023 nhưng vẫn chưa nhận được tiền HP cấp bù năm thứ hai, khoảng 10 triệu đồng. Theo quy định, các phòng Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) sẽ chịu trách nhiệm chi trả, quyết toán kinh phí miễn, giảm HP cho HS này.
Chị Trân chia sẻ: “Tôi đã làm hồ sơ, sau đó bổ sung hồ sơ đầy đủ theo quy định, đi lại nhiều lần nhưng mỗi lần đến, phòng Lao động-Thương binh và Xã hội huyện đều trả lời rằng cần phải chờ đợi quận giải ngân. Họ lại hẹn là sẽ có sớm, nhưng đến nay đã hơn 1 năm và vẫn chưa nhận được”.
Không chỉ có chị Trân mà rất nhiều phụ huynh khác tại Quận 12, TP.HCM, đang phải chờ đợi tiền học phí cấp bù, mỗi học sinh gần 10 triệu đồng từ Phòng Lao động-Thương binh và Xã hội Quận 12. Gần đây, do chờ đợi quá lâu, chị Ba cùng một nhóm phụ huynh đã lên Phòng Lao động-Thương binh và Xã hội Quận 12 để hỏi thì được trả lời là ngân sách chưa về.
Trường nghề thiếu kinh phí hoạt động
Không chỉ các HS của trường cao đẳng Viễn Đông mà HS của nhiều trường khác như Trung cấp Bách khoa TP.HCM, Trung cấp Quốc tế Khôi Việt, Trung cấp Nguyễn Tất Thành… cũng gặp tình trạng khó khăn tương tự trong việc nhận lại tiền cấp bù HP theo Nghị định 81. Nhiều HS đã tốt nghiệp nhưng vẫn phải mang nợ vì trước đó vay tiền đi học, đến nay vẫn chưa được nhận lại tiền.
Thạc sĩ Phan Thị Lệ Thu, Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Viễn Đông, cho biết: “Kể từ tháng 10.2021, khi Nghị định 81 có hiệu lực thay thế Nghị định 86, quyền chủ động được giao cho các địa phương, việc cấp bù học phí cho học sinh trễ hơn nhiều. Trường đã hoàn thiện hồ sơ cho khoảng 400 em từ đầu năm học 2021-2022, nhưng cho đến tháng 3.2023, phòng Lao động-Thương binh và Xã hội Quận mới tiếp nhận hồ sơ và hiện chỉ mới giải quyết xong khoảng 100 hồ sơ. Còn 300 học sinh khác vẫn phải chờ, tổng số tiền cũng lên đến gần 3 tỷ đồng”.
Các trường công lập cũng gặp khó khăn
Đối với các trường Cao đẳng và trung cấp công lập, học sinh không cần phải đóng trước tiền học phí. Thay vào đó, trường sẽ lập danh sách và chuẩn bị hồ sơ theo quy định gửi lên cơ quan quản lý trực tiếp. Nhà nước sẽ cấp kinh phí thực hiện trong dự toán ngân sách hằng năm.
Thạc sĩ Nguyễn Khánh Cường, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ quốc tế Lilama 2, cho biết: “Trường thuộc Bộ Xây dựng nên việc cấp bù học phí cho học sinh tốt nghiệp THCS đi học nghề tại trường phụ thuộc vào Bộ Xây dựng cấp kinh phí hàng năm. Tuy nhiên, trường không bao giờ nhận đủ kinh phí, ngay cả khi hồ sơ đã đầy đủ. Năm 2021, trường thiếu 4 tỷ đồng, năm 2022 là thiếu 5 tỷ đồng, và trong năm nay, mặc dù dự toán cung cấp cho trường là 12,3 tỷ đồng, nhưng cho đến nay chỉ nhận được 4,8 tỷ đồng, còn thiếu 7,5 tỷ đồng”.
Thạc sĩ Cường cho biết ngân sách này được cấp bởi Bộ mỗi năm, nên chỉ những học sinh đang học tại trường mới nhận được. Nếu ngân sách bị thiếu, thì trong năm tiếp theo, khi một số học sinh ra trường, trường sẽ mất luôn số tiền kinh phí đó.
Ảnh hưởng tới công tác tuyển sinh
Tiến sĩ Phan Thị Hải Vân, Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ TP.HCM, cho rằng nhà nước đã có chính sách khuyến khích học sinh tốt nghiệp THCS theo học trung cấp bằng cách miễn giảm học phí, nhưng các địa phương cần thực hiện thủ tục cấp bù học phí theo cách đồng bộ và giảm bớt các thủ tục hành chính không cần thiết.
“HS của các trường công lập trực thuộc doanh nghiệp như Cao đẳng Công nghệ TP.HCM và trường ngoài công lập phải đến các phòng Lao động-Thương binh và Xã hội địa phương để nhận lại học phí cấp bù, đang gặp rất nhiều khó khăn và rắc rối về thủ tục”, tiến sĩ Vân nói.
Thạc sĩ Phan Thị Lệ Thu nhấn mạnh rằng thủ tục cấp bù học phí tại các địa phương rất phức tạp và cần phải chờ đợi lâu, khiến nhiều học sinh nghỉ học giữa chừng.
“Vì thấy đa số học sinh đi học nghề đều có hoàn cảnh khó khăn, nên ban đầu trường hỗ trợ bằng cách thu trước 50% học phí. Nhưng việc cấp bù học phí chậm trễ khiến trường không thể tiếp tục hỗ trợ, phải thu 100%. Sự thực hiện chậm trễ của chính sách nhà nước đã ảnh hưởng trực tiếp tới phụ huynh, học sinh và hoạt động đào tạo, hoạt động tuyển sinh của các trường, đặc biệt là các trường ngoài công lập”, thạc sĩ Thu nói.
Từ những thách thức này, ông Trần Thành Đức, Hiệu trưởng Trường trung cấp Quốc tế Khôi Việt, đề xuất rằng nhà nước nên xem xét cơ chế phân bổ kinh phí trực tiếp cho từng học sinh. “Tất cả các trường, bất kể công lập hay ngoài công lập, chỉ cần lập danh sách và gửi cơ quan quản lý thẩm định là được nhận kinh phí. Khi đó, tiền sẽ được trả trực tiếp cho trường và học sinh, phụ huynh sẽ không cần phải đến phòng Lao động-Thương binh và Xã hội để nộp hồ sơ và chờ đợi. Như vậy, chính sách này sẽ thu hút học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở theo học nghề một cách hiệu quả”, ông Đức đánh giá.
Nhận định của Trường Việt Nam
Về vấn đề hỗ trợ học phí cho học sinh nghề, nói chung, và Nghị định 81, nói riêng, chúng ta cần nhận thấy những nỗ lực của nhà nước trong việc khuyến khích học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở theo học nghề. Chính sách này giúp tạo cơ hội cho học sinh, đặc biệt là những học sinh có hoàn cảnh khó khăn, để theo đuổi ngành nghề mà họ yêu thích và phát triển bản thân.
Tuy nhiên, để làm cho chính sách này hiệu quả hơn, cần phải giải quyết các khó khăn về thủ tục và thời gian xử lý hồ sơ để học sinh và phụ huynh không phải gánh chịu một gánh nặng thêm. Ngoài ra, việc phân bổ kinh phí đúng hẳn đầu người học có thể giúp giảm bớt áp lực tài chính cho các trường nghề và đảm bảo rằng học sinh nhận được sự hỗ trợ theo đúng quy định.
Chúng ta cũng cần thúc đẩy việc tuyển sinh và hỗ trợ nghề học ở các trường công lập và trường ngoài công lập một cách linh hoạt và đồng đều để đảm bảo rằng chính sách này tiếp tục là một cơ hội đáng giá cho tất cả học sinh ở Việt Nam.
